Dialyse: méér dan drie keer per week naar het ziekenhuis

Onlangs kwam de sociaal assistente bij me langs tijdens dialyse. Ze werkt nog niet zo lang op de afdeling en vroeg me een paar dingen over dialyse. Dat deed me beseffen dat veel mensen waarschijnlijk niet weten wat dialyse juist inhoudt.
Daarom dacht ik: misschien is het interessant om eens te vertellen hoe dialyse nu juist werkt.

Waarom heeft iemand dialyse nodig

Wanneer de nieren niet (goed) meer werken kan deze functie overgenomen worden door dialyse. Dialyse zorgt ervoor dat het bloed toch gezuiverd wordt. Als dit niet gebeurt stapelen de afvalstoffen zich in het lichaam op en sterf je uiteindelijk.
Een slechte nierfunctie kan je herkennen aan gezwollen benen en enkels of een gezwollen gezicht (door vochtophoping), misselijkheid, overgeven, vermoeidheid, verwardheid etc. Sommige mensen hebben echter geen klachten en komen dit pas te weten bij een bloedname.

Twee soorten dialyse

Er bestaan twee soorten dialyse: peritoneale dialyse (PD, dialyse via het buikvlies) en hemodialyse (HD, dialyse via het bloed).

Peritoneale dialyse

Bij PD loopt er via een katheter in de buik een vloeistof in het buikvlies. Deze vloeistof blijft dan een tijdje zitten en trekt terwijl de afvalstoffen het uit het bloed aan. Daarna loopt de vloeistof samen met de afvalstoffen weer weg. Dit wordt een paar keer per dag of nacht herhaald en kan je gewoon thuis doen.

Hemodialyse

Bij hemodialyse wordt het bloed zelf drie keer per week voor vier uur gezuiverd. Dat gebeurd meestal in het ziekenhuis (hoewel het ook thuis kan) via een machine met een kunstnier (zie foto).

Toegang

Katheter in de buik

Bij peritoneale dialyse krijg je een katheter in de buik die toegang geeft tot het buikvlies. Met deze katheter mag je (afhankelijk van je ziekenhuis) douchen en zwemmen in de zee of een privézwembad.

Bij hemodialyse zijn er drie mogelijkheden:

Noodkatheter

Deze wordt in de hals of lies geplaatst wanneer er dringend dialyse nodig is en geen tijd is om een getunnelde katheter of AV fistel te steken. Dit gebeurt gewoon door de arts onder plaatselijke verdoving. Deze katheter ligt enkele centimeters onder de huid. Dit soort katheter raakt makkelijk ontstoken, daarom mag deze maximum 6 weken blijven zitten en mag je er absoluut niet mee douchen.

Getunnelde katheter

Een getunnelde katheter kan zowel onder lokale als volledige verdoving gestoken worden. Hij zit dieper dan een noodkatheter, waardoor hij na een tijdje vastgroeid. Deze katheter heeft na het vastgroeien minder kans op ontstekingen, daarom mag hij ook langer blijven zitten. De katheter zit op de borst, onder het sleutelbeen.

AV fistel

Bij een AV fistel wordt onder narcose een ‘normale’ ader verbonden met een slagader. Dit gebeurt meestal in de onder- of bovenarm maar kan in uitzonderlijke gevallen ook in het been. Door deze verbinding zwelt de normale ader op en stroomt er meer bloed door, waardoor deze gebruikt kan worden voor hemodialyse. Een AV fistel wordt tijdens de dialyse aangeprikt met twee naalden langs waar het bloed in en uit het lichaam gaat. Een fistel kan bijna niet ontsteken en je hebt er bijna geen beperkingen mee: je moet enkel opletten dat je er niet te veel gewicht mee heft en hem niet afbindt door erop te liggen of heel strakke kleding te dragen. Daarom draagt een AV fistel de voorkeur voor hemodialyse.
Een goed werkende AV fistel kan je herkennen door je vinger op de plek van de fistel te leggen, dan voel je hem trillen.

Dieet

Omdat bij ons de afvalstoffen niet continu gefilterd worden zoals bij gezonde personen moeten we ons aan een streng dieet houden.

Kalium

Kalium zorgt onder andere voor een goede werking van de spieren. Als je kalium veel te hoog is kan je een hartstilstand krijgen. Het is dus belangrijk om hier als dialysepatiënt goed op te letten.
Producten die hoog zijn in kalium zijn onder andere avocado, banaan, aardappelen (chips 💔), chocolade, producten met geconcentreerde tomaten (zoals spaghetti- of pizzasaus), …

Fosfor

Fosfor geeft samen met calcium stevigheid aan botten en speelt een rol bij de energiestofwisseling in het lichaam. Een te hoog fosfor kan op lange termijn leiden tot botontkalking ^(bron).
Fosfor zit vooral in melk en melkproducten, vlees, vis en eieren maar ook als additief in o.a. Coca Cola.
Omdat fosfor moeilijk volledig te elimineren is nemen veel dialysepatiënten fosfaatbinders bij de maaltijden. Deze zorgen ervoor dat een deel van het fosfor in de maaltijd gebonden wordt en via de stoelgang het lichaam verlaat.

Vocht en zout

Omdat de meeste mensen aan dialyse niet meer plassen is het belangrijk om goed op de vocht- en zoutinname te letten. Gezonde mensen plassen ongeveer evenveel als ze gedronken hebben. Mensen aan dialyse slaan dat vocht op in hun lichaam. Dat kan leiden tot dikke benen en enkels en in extreme gevallen zelfs tot vocht op de longen (been there done that, can’t recommend).
Van zout ga je nog meer vocht vasthouden, daarom moeten we hier ook op letten.
Elke dialysepatiënt heeft een ‘streefgewicht’, dat is het ideale gewicht van de patiënt zonder vocht. Als de patiënt bij het begin van de dialyse boven dat gewicht zit, stelt de verpleging in hoeveel vocht er verwijderd moet worden.

Bijwerkingen

Bij dialyse komen helaas ook een paar bijwerkingen kijken. Zeker hemodialyse heeft de reputatie om enorm belastend te zijn voor het lichaam maar ook peritoneale dialyse heeft zo zijn bijwerkingen.
Bij beide dialyses is de mentale belasting enorm. Het is gewoon niet fijn om te weten dat je lichaam niet zou overleven zonder de hulp van deze machines. Er komt ook heel wat bij kijken, zoals je kan zien in dit bericht. Daarbovenop komt uiteraard ook nog het ‘normale’ leven, wat het soms allemaal erg zwaar kan maken.
Bij hemodialyse kan je last krijgen van bloeddrukvallen, krampen en hoofdpijn wanneer er veel vocht onttrokken moet worden. Dit is omdat de vochtbalans in je lichaam heel snel verandert (in sommige gevallen wordt er op vier uur tijd meer dan 3 liter vocht onttrokken).
Andere bijwerkingen zijn misselijkheid, overgeven, concentratieproblemen, brainfog, vergeetachtigheid en vermoeidheid.

Medicatie

Bij dialyse komt er uiteraard ook een hoop medicatie kijken. Hierbij spreek ik vooral voor mezelf maar ik ga ervan uit dat dit voor veel patiënten hetzelfde is. Hieronder een lijstje van de meest voorkomende medicatie bij dialysepatiënten.

Immunosuppressiva

Ik neem nog medicatie die het immuunsysteem onderdrukken omdat mijn vorige transplantnier nog in mijn lichaam zit en zonder deze medicatie zou die nier kunnen gaan afstoten en antilichamen kunnen gaan ontwikkelen. Dat zou een probleem zijn voor mijn volgende transplantatie. Mensen die nog nooit een transplantatie hebben gehad moeten deze medicatie uiteraard niet nemen.

Diuretica

Deze medicatie zorgt ervoor zorgt dat ik toch nog een béétje kan plassen (sorry, TMI haha 😝).

Bloeddrukmedicatie

Normaal regelen de nieren de bloeddruk, maar uiteraard werken die bij ons niet meer 😅 De bloeddruk wordt verder onder controle gehouden door vocht- en zoutinname.

Vitaminen

Bij dialyse worden niet alleen slechte stoffen gefilterd. Wateroplosbare vitaminen worden ook uitgedialyseerd ^(bron), dit in combinatie met het dieet dat laag in groenten en fruit is zorgt ervoor dat veel dialysepatiënten vitaminensupplementen moeten nemen.

Aranesp

Normaal maken de nieren een hormoon aan dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. Dit wordt bij veel nierpatiënten vervangen door een inspuiting van dat hormoon, je hebt de naam vast wel al gehoord, namelijk EPO 🚲.

Ziezo, nu weet je een beetje meer over hoe dialyse werkt! Wat wist je al en waarvan ben je misschien geschrokken? Zijn er nog dingen die je graag wil weten? Je mag het altijd laten weten in de comments!